Voor galg en rad.

Mijn vader zoop, net als zijn vader voor hem. In onze hele volkswijk scoort niemand hoger dan 80 bij een iq-test en alleen oom Barrie kent commercieel succes - met de handel in koper van vage herkomst. Waarom zou je duur onderwijs bieden aan mensen aan wie het allemaal niet besteed is? Boter aan de galg smeren, voor wie voor galg en rad opgroeit.

Scholen zijn duur, met al die docenten, voorzieningen en een veelvoud aan kansen om door, zij en in te stromen. Alsof iedereen gelijk is, staan de deuren open om het te proberen, en besteedt de samenleving miljarden om kansen te creëren voor iedereen, terwijl we best weten dat het aan een grote groep niet besteed is. In de reclame zeggen ze dan: de helft van je budget is weggegooid geld, alleen we weten niet welke helft.

Inmiddels weten we best welke helft leerlingen onze samenleving op onnodige kosten jaagt. Maak een match van iemands DNA, land van herkomst, omgevingsfactoren en familiegeschiedenis en je kunt zo aangeven dat die twee jaar ROC verspild geld is. In plaats daarvan kun je ze beter attent maken op het belang van de allergoedkoopste ziektekostenverzekering, of een voordelige lening voor die gitzwarte BMW. Dat soort mensen valt nu eenmaal vaak op dat soort auto.

Het is een taboe dat niet meer haalbaar is in deze tijden van schaarste en eigen verantwoordelijkheid. Zadel de kneuzen van de toekomst toch niet op met die zinloze tijdsbesteding aan nooit af te ronden opleidingen. Laat ze al op jonge leeftijd weten dat de kans op maatschappelijk succes voor hen niet groot is, zodat ze later niet teleurgesteld of gefrustreerd raken, en op tijd een meer praktische richting kunnen kiezen, of emigreren. Dat brengt duidelijkheid, die ons niet onnodig op kosten jaagt, en hen zo snel mogelijk een realistisch perspectief geeft.

Met Big Data is zoiets goed mogelijk, door zorgvuldig gegevens met elkaar te combineren om iemand een maatwerk toekomstadvies te geven dat echt hout snijdt, in plaats van goedbedoeld egalitair geld smijten. Niet alle kinderen zijn geschikt voor topfuncties. Niet in elk brein huist een Einstein. Verspil geen dure middelen om mensen ergens te krijgen waar ze toch niet kunnen en willen zijn. Ook het minder fraaie werk moet nu eenmaal gedaan worden. Je kunt altijd nog bij Albert Heijn achter de kassa. Of bankier worden bij ING.

LINKS

* Schoolsucces meer beinvloed door genen dan door omgeving...
* Big Data... wat is dat nu precies?
* Er wordt nogal wat over ons verzameld...

Ouwe zakken moeten weg.

Diepe zucht. Daar staat er weer eentje voor me in de rij. ‘Pincode van mijn telefoon? Geen idee, nooit gehad ook. Waarvoor is dat eigenlijk nodig?’ Nee, voor een nieuw telefoonhoesje hoef je echt niet een telecomwinkel binnen te wippen. Ouwe mensen…god help.

Aan oudere mensen kleeft een hardnekkig beeld van onbeweeglijkheid, starheid en niet-meer-bij-de-tijdheid. Terwijl de samenleving stevige, krachtige sprongen voorwaarts maakt, staan de digitreuzels mopperend en brommend aan de zijlijn. Kom je op de werkvloer met prachtige oplossingen om beter en efficienter met elkaar samen te werken dankzij nieuwe spannende tools, gaan ze gelijk zeuren en argumenteren waarom dat juist hier echt niet gaat werken.

Wonderlijk toch, hoe in onze tijd de voordelen van ouderdom uit het zicht verdwijnen, ten gunste van die van het jong-zijn. Neotenie (of juvenelisatie) is de evolutionaire term voor het verschijnsel, dat ouderen kenmerken van jongeren overnemen voor betere overlevingskansen. Jong is de norm geworden voor techniek, uiterlijk, attitude en gedrag. Snel, mooi en impulsief – tegenover langzaam, grijs en bedachtzaam. Dat is nog maar kort, vroeger kenden we een andere waarde aan ouderdom toe. In veel andere culturen is dat nog steeds zo.

Het cultiveren van voordelen van het jong zijn heeft wat nadelen. We kennen jongeren veel vaardigheden en vermogens toe, zodat ze zichzelf al rap slimmer en beter vinden dan oudjes vanaf dertig jaar. Het jeugdige bravoure leidt tot onrealistische properties van zelfvertrouwen. De alledaagse werkelijkheid blijkt helaas weerbarstiger. Je krijgt geen promotie en bonus voor kerstmis, als je ergens twee maanden werkt. Door de nadruk op jeugdig elan ontnemen we jongeren – en onszelf- iets dat eeuwenlang hoeksteen was van het opgroeien: goede rolmodellen.

Achter het uiterlijk van zoveel zelfvertrouwen groeit de onzekerheid. Als ik bij trainingen zeg dat 40% van de jongeren psychotische ervaringen heeft, kijken ze me ongelovig aan. ‘Onze jongeren?’ Ja,onze jongeren. Ook die hebben behoefte aan inzichten van anderen, genuanceerde gedachten, het soort kennis dat we ervaringswijsheid noemen. Snel schakelen prima, maar gecombineerd met momenten van stilstaan en nadenken. Een leger met louter voorwaarts stormende adrenalinebommen haalt het eind van de dagcampagne niet. We weten dat jongeren hun prefrontale cortex weinig gebruiken. Die zorgt voor planning, abstract redeneren, sociaal gedrag, beoordelingsvermogen en impulscontrole. Daar staat tegenover dat we zien dat het oudere brein die prefrontale cortex juist vaker inzet in complexe situaties. Het ouderenbrein is daarom een uitstekende voedingsbodem voor het jongerenbrein, om die een dimensie te geven, die het niet zomaar vanzelf heeft.

De dynamiek van jeugd en het inzicht van ouderen zijn de Nick & Simon voor succesvolle groei: een ijzersterk duo. Die jeugdige dynamiek kennen we, de ervaring van ouderen kan wel wat culturele herwaardering gebruiken. Oude zakken mogen weg. Maar oude wijn in nieuwe zakken: dat is een gouden combinatie. Cheers. Op mijn nieuwe telefoonhoesje. Online gekocht.

LINKS
* Jongeren hebben niet altijd een realistisch beroepsbeeld…
* Maar liefst 40% van de jongeren heeft psychotische ervaringen…
* Jeugdige overmoed: een halve fles tequila, moet kunnen…

Wat wilt u later worden?

En, is het gelukt? Bent u inmiddels piloot, fotomodel, interieurverzorgster of Formule 1-coureur? Waarschijnlijk niet. Wèl waarschijnlijk is, dat u - als zovelen- vroeger vooral een droom in uw hoofd had in plaats van een realistisch beroepsperspectief. Is dat tegenwoordig nog steeds zo? Kan het anders?

Ja & Ja. Natuurlijk zien kinderen alleen de buitenkant van een beroep, en dan nog in los verband. "Ik wil best timmeren, maar dan moet ik eerst een hamer hebben", stelt Gamze (11) tijdens een bedrijfsrondleiding. Dat is zeker slim gezien, als eerste stap in de oriëntatie op een ambacht. Maar met de groeiende vraag naar flexibele en creatieve kenniswerkers, wat kunnen we onze koters dan voor zinvolle impressies bieden? Een groot deel van de beroepen die ze later zullen uitoefenen bestaan nog niet eens. Met begrippen als marktwerking, conjunctuurwerkloosheid en arbeidsmobiliteit krijgen we de aandacht niet van de Lego weg.

Heel eenvoudig: laat ze kijken naar mooie beroepen die perspectief bieden. Het Amerikaanse Business Inside maakte een lijst welke in 2013 het hoogste scoorden op competitie: Jobs That Everyone Wants But Hardly Anyone Gets. Op nr 1: choreografen (competitive score 96%). Een hogelijk gewenst beroep, maar je moet retehard werken en onaards goed zijn. Opmerkelijk aan de lijst is dat 7 van de 10 een creatief beroep betreft. Interessant. Het geeft aan dat je in zo'n beroep alleen slaagt met de beste competitieve skills. Een goede reden om er vroeg mee te beginnen, dunkt me, want dat zijn juist de skills die anno Nu in elk beroep onmisbaar zijn. Wat is er mooier dan zoiets te leren rond de glamoursfeer van je droombaan?

Goede kans dat ze dan al op jonge leeftijd inzien dat er toch echt meer bij komt kijken om muziekproducent (7e plaats) of creatief schrijver (2e plaats) te worden dan alleen een leuk verhaal of liedje. Betekenisvolle ervaringen, die van pas komen als ze daarna doorstromen naar de dynamische wereld van, zeg een registeraccountant, proces-operator of dakdekker bitumen. Om daar de vinger aan de maatschappelijke pols te houden, zijn die vaardigheden net zo essentieel.

Dus grijp die kans, als uw leerling of kind aangeeft veel te voelen voor een creatieve glamourtoekomst in muziek, kunst of entertainment. Laat ze voelen wat het is om je eigen productie te meten aan die van anderen, wat er nodig is om in beeld te komen bij decisionmakers en kopers. Hoe creatief je moet zijn om je creativiteit te laten lonen. Een creatieve meid is op haar toekomst voorbereid. Een creatieve vent runt later de nieuwe tent.
Zo. Dan kan ik nu weer lekker met mijn Formule 1- plakboek verder.

LINKS
* De Top Tien 'Most Competitive Jobs in America' 2013.
* Huh… ook leerzaam: de Top Tien Gevaarlijke Banen voor je gezondheid.
* Koeienpedicure: er bestaan best rare beroepen in de wereld.
* Check de Echte beroepen, met echte kinderwensen.

Geen tijd!

Lukt het een beetje met alle goede voornemens? Meer sporten, minder stress, niet louter op zondag het vlees snijden? Ai, gevoelig punt.

De tweede week van januari is een soort Stalingrad voor Beste Bedoelingen. In een ijzige kou sneuvelen ze bij bosjes, de stakkers. Geveld door overmoed, onrealistische verwachtingen en hardnekkige weerstand. Maar liefst 84% van de voornemende mensen faalt bij het in leven houden van de jonge goede voornementjes. Zo foppen we onszelf. In een poging meer grip op ons leven te krijgen verspillen we juist het meest kostbare element ervan: onze tijd. Dat kan anders.

Tijd is kostbaar, tijd is geld. De nieuwe generatie draagt bijna geen horloge meer, omdat je net zo goed op je smartphone kunt zien hoe laat het is. Ze zien een horloge als een achterhaald, single function device. Ooit een statusssymbool, nu op de Rode Lijst van Technogadgets. Eigen schuld dikke bult voor de sukkels die hun geld vergooiden aan een Rolex of andere window-dressing uit een tijd waarin Philips nog een gloeilampenfabriek uit het zuiden des lands was. De ruimte die ermee rond de pols vrijkomt kan beter en effectiever worden besteed.

Met een Tikker bijvoorbeeld, een horloge 2.0. Deze telt namelijk af tot het moment waarop je komt te overlijden. Dat lijkt wat luguber, maar het idee is dat als je weet hoeveel tijd je nog gegeven is, je bewustere keuzes zult maken. Bewuster leven, meer kwaliteit. NIks Nieuw Todo lijstje op een sombere winterdag. Regelmatig een blik op Tikker volstaat.

Voor wie niet met het onvermijdelijke einde geconfronteerd wenst te worden, is er als alternatief de Slow Watch. Die heeft een klok met 24 uur, en maar één wijzer die alleen de kwartieren aangeeft. Door die 24-uursweergave loopt hij een keer zo langzaam. Met de Slow Watch hoef je niet op de minuut te kijken, en blijkt er ineens een verbazingwekkende hoeveelheid tijd in een dag te zitten. Tijd die je kunt besteden aan zaken waarvan je eerder dacht dat er geen ruimte voor was. Meer aandacht en meer rust. Krijg je zomaar nieuwe kansen om zaken te realiseren waarvan je nog niet wist dat het in je agenda paste. Meer sporten. Minder stress. Want wie de tijd heeft, heeft de toekomst.

LINKS
* Een paar vragen beantwoorden, en Tikker weet hoe oud je gaat worden.
* Slow down... met de Slow Watch.