De kracht van onvermogen.

Dat je iets niet kunt, of maar een beetje, werkt soms verrassend goed. Terwijl we juist die flow vanzelfsprekend vinden, van steeds nieuwe kennis en vaardigheden opdoen. Van een levenlang leren en je flexibel aanpassen aan actuele vragen. Dan zie je gemakkelijk over het hoofd wat je allemaal al kunt, hoe gebrekkig dan ook. En hoe goed dat dan ineens blijkt te werken. Neem de Amerikaanse acteur Eddy Murphy. Onweerstaanbaar leuk in het begin van zijn carrière, 'wel aardig' vanaf een bepaald moment. Chris Buur analyseert het treffend in VARAgids 13. Gooi hem voor de leeuwen, doe een beroep op zijn improvisatietalent, dan zorgt die weerstand voor de Magische Murphy. Bouw de scene helemaal zo dat hij mag excelleren in wat hij kan, dan krijg je 'alleen maar' de Goede Murphy.

Zelf zag ik daar een mooi voorbeeld van tijdens een recente treinrit. De Internationale Trein van Amsterdam naar Berlijn waar ik mee reisde stopte abrupt in Deventer. Een ongeluk bij het enige stoplicht van Almelo, omreizen via Zutphen. Geïrriteerde binnen- en buitenlandse reizigers die vergeefs het perron afspeuren naar een conducteur annex praatpaal."Zoetfen, was ist denn das?" Tot die verlossende woorden uit de speaker: "Ze train toe Zutphen will depart from pletform tree. Pletform tree". Glimlachend om dat sterk staaltje taalbeheersing begrijpt iedereen dat Spoor Drie bedoeld wordt, niet Spoor Boom. Eenmaal in beweging is de informatiebehoefte onverminderd groot. Hoe lang gaat dit duren? Kom ik nog op tijd in Duitsland? Overstappen? En weer brengt ons taalwonder licht in de duisternis: "In Zutphen you must step over to pletform one. Zat train wil travel to Germany." Het taalwonder heeft echter nog een troef in handen: het Duits. "Liebe fahrgäste, steigen sie in Zutphen um in Gleis Eins. Van Gleis Eins fahren Sie dan weiter nach... nach.... Germany." In de overvolle trein kijkt iedereen elkaar stomverbaasd aan. Duitsland! Dat is nog eens een lastig woord in het Duits! Tot hilariteit van de reizigers herhaalt Taalwonder het bericht de hele rit lang. Also, jetzt geht's los nach Germany! Het effect: in Zutphen stapt een bulderende menigte over naar het juiste perron, richting de Pruus. Weg chagrijnig vloekend vertragingsleed. Een knappe prestatie!

Proberen er wat van te maken boort soms onvermoede kwaliteiten aan, die heel effectief kunnen zijn. Een interessante vraag is dan natuurlijk, welke eigenschap je moet hebben om dat in te kunnen schatten en er gebruik van te kunnen maken. Een zekere mate van omgevingssensibiliteit, die je in ons mediatijdperk best zou kunnen omschrijven als mediawijsheid. Wijsheid die niet zozeer bestaat uit het vermogen om professioneel materiaal te vervaardigen voor allerhande media, maar het kunnen inschatten welke effect bereikt wordt met verschillende niveaus van kennis en expertise. Niet zozeer iets kunnen, maar veeleer iets kunnen aanvoelen. Noem het mediawijsheid, boerenslimheid, empathie, improvisatietalent of onkunde. Feit is, dat er onverwachte kansen zitten in schijnbaar onvermogen.

Kun je iets niet goed? Fijn... proef het effect, kauw eens op het mond- en smaakgevoel. Geniet daarvan en doe er vervolgens je voordeel mee.

LINKS
* Mediawijshied moet je integreren in alle vakken, adviseren ze bij de KNAW...
* Hoe je in een overvolle trein komt? Nou gewoon, zo...

Nieuw! Routekaart voor Leren

Precies weten hoe lang je zin moet zijn. Feilloos het juiste woord kiezen dat voor begrip zorgt. En niet langer doorgaan dan de spanningsboog toelaat. Optimale overdracht van kennis, inzicht en vaardigheden. Nooit meer verveling en frustratie. En iedereen is precies zo slim en handig als mogelijk is met je eigen specifieke talent, leervermogen en leerstijl.

Wat zou het mooi zijn als we de definitieve blauwdruk van hoe mensen leren eens ontdekken. Net zoals nu de Routekaart van de stofwisseling is ontdekt, en je exact weet wat er met je gebeurt als je een koekje teveel eet of niet aan je dagelijkse dosis van 200 gram groenten komt. In Recon 2 staan de 7440 stofwisselingsreacties en de 1789 daarbij betrokken genen. De geheimen van hoe ons lichaam werkt ontsluierd. De mens als machine. Op tijd die appel en je zwemt een wereldrecord vlinderslag.

Mocht ik nu sceptisch overkomen, dan wil ik hierbij die indruk wegnemen. Ik ben dol op nieuwe kennis en inzichten, en de wetenschap mag van mij elke dag met opzienbarende resultaten komen. Er is fantastisch werk geleverd met de Routekaart van ons metabolisme, die laat zien hoe iemands genenpool bepalend is voor het effect van voeding op je lichamelijke functioneren. Prachtig. Petje af. Die kennis zal onze samenleving drastisch veranderen.

Veranderen. In dat begrip zit dan ook mijn enige kanttekening bij dit verhaal. De wereld is geen vast gegeven, hoeveel we ook weten van historie en klimatologische ontwikkelingen. Het is een dynamisch systeem, net als een mens. Hoeveel natuurwetten er ook actief zijn, de uitkomst is geen constante. Een vlinder boven de Amazone kan een storm in Engeland veroorzaken, en een inspiratief moment op jonge leeftijd kan zomaar een Gandhi of Van Gogh opleveren. Kan, hoeft niet. Het mooie van mens zijn is het genoegen dat we beleven om iets tot stand te brengen. Iets doen waarvan we dachten dat het niet kon, grenzen verleggen, nieuwe inzichten voor ons laten werken, ergens komen waarvan we geen idee hadden dat het er was. Op basis van ervaringen ontwikkelen we ons, passen we ons aan en geven we zelf richting aan waar we naartoe willen. Onze genenpool bepaalt vast de kaders van ons vermogen, maar wij zijn niet louter de uitkomst van een chemisch proces. We kunnen bewust ons gedrag aanpassen, veranderen.

Een Routekaart is een fantastisch hulpmiddel. Het helpt om efficiënt vooruit te komen maar houdt niet altijd rekening met storm en sneeuw, met afgesloten wegen en gaten in de weg. Wat voor de dokter van morgen geldt, geldt ook voor de docent van morgen. We moeten weten wat er te weten valt, maar dat ontslaat ons niet om zelfstandig een inschatting te maken, om zelf initiatieven te nemen, om een eigen koers te varen. Die formule van wat de beste zinsconstructie voor effectieve overdracht is zal er niet komen, omdat we altijd opnieuw de omstandigheden moeten wegen om te komen tot een inschatting van wat het beste is. Kijken, luisteren, verwerken en dan gepast reageren. Het bevredigende gevoel van de juiste keuze, omdat je het gewenste effect waarneemt. Zo leren we, onszelf en anderen. Iets overbrengen, oppikken, bijstellen en doorgeven, en zo bouwen aan wat we denken dat de moeite waard is. Dat zit ons pas echt in de genen. Naast de routekaart van het leven zijn wijzelf de beste TomTom.

LINKS
* Recon 2 - Onze stofwisseling in kaart gebracht: "A community-driven global reconstruction of human metabolism"...
* Nu nog wachten tot we zelf op reis door ons lichaam kunnen gaan -zoals in de film Innerspace (1987)...